«خبر خوب» جلوی خودکشی را می‌گیرد/ رضا را چه کسی از زندگی ناامید کرد؟
به گزارش موج رسا; خبر خودکشی «رضا» کودک ۱۸ ساله کار که چند سال قبل در برنامه تلویزیونی «ماه عسل» صحبت‌هایش مورد توجه قرار گرفت، در فضای مجازی دست به دست می‌چرخد. رضا در این برنامه به سوال «آرزویت چیست؟» گفته بود: «هیچ آرزویی ندارم؛ چون از صبح تا شب سرکار بودم، وقت نکردم به آرزویم فکر کنم».
از قهرمان‌سازی تا رهاسازی!
سهم ما از آرزو و عشق و زندگی چقدر است؟ اصلا این سهم را چه کسی تعیین می‌کند؟ روزی که این کودک کار به برنامه تلویزیونی آمد، همه فکر می‌کردند، حمایتی از او خواهد شد و آینده درخشانی در انتظار اوست. پس از آن کودکان کار سوژه عکاسی یا موضوع یک فیلم شدند و گاهی هم از تهیه‌کنندگان و کارگردان‌های این فیلم‌ها تقدیر شد. اما چقدر به مشکلات این نوجوانان و جوانان رسیدگی شد؟ چه کسی به فکر آرزوهای نداشته آنها بود؟
رضا، کودکِ کاری که در ۱۸ سالگی خودکشی کرد
البته در این دنیا با همه مشغله‌ها و درگیری‌هایی که برای افراد به وجود آمده، امثال رضا زیاد است. نوجوان و جوانانی که اصلا نمی‌دانند آرزو چیست و حتی فرصتی برای فکر کردن به آن هم ندارند. گاهی معتقدیم فقیرترین افراد، ناامیدترین آنها هستند و میزان خوشبختی به میزان امیدواری وابسته است یا مرگ، فقط نفس کشیدن نیست، بلکه نداشتن امیدی برای زیستن هم مرگ است. ولی چقدر برای امید در زندگی تلاش کردیم و می‌توانیم امیدوار زندگی کنیم؟ اصلا چرا برخی به جای انتخاب راه‌های دیگر، دست به خودکشی می‌زنند؟
یک روز نداشتن گوشی هوشمند بهانه می‌شود و یک روز بی‌آرزویی
رضا و امثال رضا شاید بیشتر از صفر اقتصادی، از فقر فرهنگی و نبود آموزش مهارت‌های زندگی است که برای ماندن در دنیای بی‌آرزویشان انگیزه‌ای ندارند. یک روز نداشتن گوشی هوشمند و تبلت بهانه می‌شود و یک روز بی‌آرزویی. اما مگر خودکشی تنها در اقشار ضعیف جامعه اتفاق می‌افتد؟ اصلا تفکر رسیدن به مرگ و پایان دادن به زندگی چگونه به اندیشه نوجوانان و جوانان ما خطور کرده است که هر از چندگاه خبر خودکشی آنها برجسته می‌شود؟
ایران در انتهای جدول رتبه خودکشی
بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، خودکشی دومین علت اصلی مرگ و میر در سنین ۱۵ تا ۲۹ سال در سطح جهان و همواره یکی از نگرانی‌های بهداشت عمومی است. در کشورهایی با درآمد بالا، مردان سه برابر بیشتر نسبت به زنان خودکشی می‌کنند، اما در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط، نسبت مرد به زن ۵/۱ است.
محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با بیان اینکه ایران در خودکشی در رتبه ۱۴۲ قرار داد، در حالی که دشمنان با تبلیغات سعی دارند سیاهنمایی کرده و جایگاه ایران در خودکشی را طور دیگری جلوه دهند، می‌گوید: طبق آمار منتشر شده عمده این اتفاقات بین سنین ۱۵ تا ۳۵ سال رخ می‌دهد، اما امسال ما شاهد خودکشی‌های زیر ۱۵ سال هم بودیم.
نقش تزریق امید در جامعه در کاهش ناهنجاری‌ها
سعید مدنی، جامعه‌شناس با بیان اینکه خودشیفتگی موجب ناامیدی در جامعه می‌شود، می‌گوید: وقتی فرد فقط خودش را ببیند و به فکر آسیب دیگران نباشد، روابط اجتماعی کاهش یافته و خودشیفتگی در رفتارها دیده می‌شود و افراد با پشت سر گذاشتن دیگران می‌خواهند به موفقیت دست یابند.
وی با اشاره به اینکه امید، نگاه به آینده را بهبود می‌بخشد، می‌افزاید: اگر افراد با امید زندگی کنند، انگیزه و هدف هم تعریف شده و حرکت به آن سمت نیز تقویت خواهد شد. اما در جامعه‌ای که ناامیدی جلوه کند، آسیب‌های اجتماعی همچون خودکشی نیز افزایش می‌یابد. بنابراین در ایام کرونا که با کاهش تفریح و تغییر سبک زندگی مواجه هستیم، باید انگیزه و هدف مناسبی تعریف کرده و با امید به آن سمت حرکت کنیم و شهامت مبارزه با ناکامی را در خود ارتقا بخشیم و به نوعی نشاط را با روش‌های مختلف وارد زندگی کنیم.
حدود ۴۹۹ هزار کودک کار در ایران داریم
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سال گذشته درباره کار کودکان، گزارش جامعی تهیه کرده که در بخشی از آن به کودکان کار اشاره شده است: «بررسی وضع فعالیت کودکان ۱۷ ـ ۱۰ ساله کشور در سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که از حدود ۹ میلیون کودک حدود ۴۹۹ هزار کودک فعال (شاغل و در جست‌وجوی کار) هستند که نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ با افزایش ۹۶ درصدی و ۶۰۰ درصدی روبرو بوده‌اند. از میان این کودکان حدود ۴۱۰ هزار کودک شاغل و ۸۹ هزار کودک در جست‌وجوی کار بوده‌اند که نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ کودکان شاغل به ترتیب ۱۰.۲ و ۱۱.۵ درصد افزایش و کودکان در جست‌وجوی کار در سال ۱۳۹۴ با افزایش ۷ درصدی و در سال ۱۳۹۵ با کاهش ۱۳.۵ درصد روبرو بوده است».
آمار دقیقی از خودکشی در کودکان کار وجود ندارد و انگیزه آنها برای پایان زندگی به درستی احصا نشده است، اما فقر و نبود حداقل امکانات، نگاه‌های تحقیرآمیز اطرافیان آنها را به خشونت و ناهنجاری و در نهایت به خودکشی سوق می‌دهد. از نظر بسیاری از کارشناسان روانشناسی نیز خودکشی سه ضلع دارد که در رأس آن، نداشتن مهارت‌های حل مسأله است. زمانی که یک فرد با مشکل اقتصادی یا خانوادگی مواجه می‌شود و توانایی حل کردن آن یا کاهش اثرات آن را ندارد، به سمت ناامیدی می‌رود و در نهایت هیجانات منفی در او شکل می‌گیرد که اگر قابل کنترل نباشد، منجر به خودکشی خواهد شد.
خبر خوب و امیدبخش منتشر کنید
محمدعلی الستی، جامعه‌شناس ارتباطات و رسانه با اشاره به اینکه یکی از دلایل خودکشی می‌تواند افسارگسیختگی فضای مجازی باشد که در این زمینه بعد از سال‌ها همچنان همه کارشناسان به کاهش دسترسی نوجوانان به برخی از این دهکده جهانی و همچنین آموزش آنها برای استفاده درست از تکنولوژی اشاره می‌کنند، می‌گوید: هدف رسانه باید افزایش قدرت تحلیل در بین افراد باشد، بنابراین ما در فضای مجازی باید سعی کنیم اخبار خوب و امیدبخش را به منظور افزایش توانمندی در حل مشکلات و ارتقای اعتماد به نفس و از همه مهم‌تر مدیریت شکست برای رسیدن به پیروزی منعکس کنیم تا از این طریق با بالا بردن سلامت روانی، میزان خودکشی کاهش یابد.
وی با بیان اینکه نسل کنونی کودکان دیجیتالی هستند که در فضای مجازی رشد می‌کنند، می‌افزاید: ما نمی‌توانیم این نسل را از فضای رسانه‌های مجازی و دیجیتال دور کنیم، بلکه باید خوراک مناسبی در اختیار آنها قرار دهیم تا مبادا به سمت ناهنجاری پیش بروند. اما متاسفانه در فضایی که نوجوانان برای کامنت و لایک بیشتر رقابت می‌کنند و حتی با انتشار تصاویر نامناسب و ناهنجار به دنبال فالوور بیشتر هستند، یعنی ذائقه جوان امروزی متناسب با اصول ما حرکت نکرده است.
حدود ۱۵۲ میلیون نفر کوک کار در جهان وجود دارد
سازمان بین‌المللی کار و سازمان ملل متحد با توجه به گسترده شدن مساله کار کودک در کل جهان و ترغیب دولت‌ها برای مبارزه با این پدیده ۱۲ ژوئن را با عنوان مقابله با کار کودک نام‌گذاری کرد. همچنین بر اساس گزارش‌های جهانی حدود ۱۵۲ میلیون نفر کوک کار در جهان وجود دارد که از هر ۱۰ کودک یک نفر ناگزیر به تحمیل کار اجباری است و با توجه به اعلام یونیسف، در کشورهای توسعه نیافته از هر ۴ کودک یکی مشغول به کار است و بیشترین تعداد کودکان کار در مناطق جنوبی آفریقا با ۲۹ درصد هستند. آمار کودکان کار در آمریکای لاتین و کارائیب ۱۱ درصد و در خاورمیانه ۷ درصد است. علاوه بر این، یکی از دلایل مهم خودکشی به ویژه در نوجوانان و جوانان افزایش رفتارهای خشونت‌آمیز در جوامع است که بیسیاری از دولت‌ها به این امر بی‌توجه هستند و به جای ایجاد امید و انگیزه در بین جوانان، رفتارهای خشونت‌آمیز را تبلیغ می‌کنند.
مصطفی تبریزی، روانشناس نیز معتقد است که آموزش مقابله با شکست و ناکامی امری مؤثر در کاهش آسیب‌های اجتماعی به ویژه خودکشی است، چرا که در جامعه‌ای که امید به حاشیه رود و نوجوان و جوان هر بار پس از شکست در هر تصمیم و اقدامی امید و انگیزه برای ادامه راه نداشته باشد، یأس و دلمردگی بر او غلبه و احتمال خودکشی هم افزایش پیدا می‌کند. برای جلوگیری از آن اصلاح ساختار فردی و اجتماعی نقش قابل توجهی دارد و برای ایجاد امید در افراد باید جامعه را به سوی شادمانی سوق داد.
به اشتراک گذاشتن تصاویر زندگی لاکچری و تزریق ناامیدی به افراد
پس از خودکشی کودک کار، برخی هم با انتشار خبر خودکشی رضا، فاز روشنفکری برداشتند و همه را تقصیر نظام و دولت انداختند و خود را نیز ناامید از زندگی معرفی کردند! اما آیا واقعا دغدغه مردم ما این روزها نگرانی کودکان کار است و به زندگی ناامید هستند یا فقط به دنبال حاشیه‌های داغ‌تر از متن‌اند؟ فکر ما این شده که در آن سمت دنیا هنرپیشه ایرانی که مهاجرت کرده چه می‌کند یا اینکه آن سلبریتی تولد یا سالگرد ازدواجش را چگونه جشن می‌گیرد و تصاویری از آن به اشتراک می‌گذارد.
علیرضا قاسمی، جامعه‌شناس نیز به نقش رسانه‌ها در تزریق امید به جامعه اشاره می‌کند و می‌گوید: برای ایجاد امید در زندگی در کنار نهادها و مسؤولان، رسانه‌ها هم باید ورود پیدا کرده و بر اساس نقشه راه معین نشاط را به جامعه وارد کنند. البته در فضای مجازی گاهی شاهد هستیم که افراد به ویژه سلبریتی‌ها تصاویری از زندگی لاکچری‌شان به اشتراک می‌گذارند و کاربران هم بدون توجه به پشت پرده این اتفاقات، زندگی خود را سطح پایین تلقی کرده و به نوعی ناامید از زندگیِ خود می‌شوند. همین امر موجب بروز ناهنجاری‌هایی در خانواده و جامعه می‌شود.
از طرفی هم نه تنها مسؤولان، دولت یا حتی سلبریتی‌ها، بلکه رسانه‌های ما اعم از ملی، سینمای خانگی و ...آنقدر سناریوهایی بر پایه خودکشی دارند، که به جای تزریق امید به جامعه افراد را ترغیب به این عمل شنیع می‌کنند. چرا در برنامههای کودک و نوجوان در صداوسیما که دانشگاه ملی است، روانشناسان و جامعه‌شناسان کنار برنامه سازان جایی ندارند تا مهارت‌های زندگی در شرایط مختلف را به مخاطب بیاموزند. چرا در فیلم و سریال‌ها رفتارهای خشونت‌آمیز تا این حد افزایش یافته است و به چنین فیلم‌هایی مجوز اکران و پخش می‌دهند؟ چرا وقتی یک فرد به عنوان نمونه از یگ قشر و گروه در رسانه ملی یا حتی فیلم سینمایی مطرح می‌شود، به جای رفع مشکلات او و امثال او، گاهی فقط به فکر دیده شدن هستیم و نیازهای آنها را نادیده می‌گیریم. هنوز هم رضاها در سطح کشور وجود دارند و برای رفع مشکلات آنها می‌توان آستین بالا زد.
منبع: فارس
انتهای خبر/